Του Φίλιππου Στυλιανού
‘ΑΡΧΑΙΑ’ ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ
Τα νέα ευρήματα της Αμαθούντας
Ο αρχαιολογικός χώρος της Αμαθούντας στην ανατολική είσοδο της Λεμεσού εξακολουθεί να αποκαλύπτει εκπλήξεις, όχι αποκλειστικά αρχαιολογικές!
The archaeological site of Amathus at the eastern entrance to Limassol continues to come up with surprises, albeit not necessarily archaeological ones!Με πληροφορίες από την εγκυρότερη πηγή, που δεν ήταν άλλη από τον Λειτουργό του Αρχαιολογικού Μουσείου Λεμεσού και υπεύθυνο του Αρχαιολογικού χώρου, Γιάννη Βιολάρη, πήρα τη φωτογραφική μου μηχανή και κίνησα περί τα μέσα του ηλιόλουστου Γενάρη προς τα εκεί. Τόση ήταν η ανυπομονησία μου, που ξέχασα να ρωτήσω πού ακριβώς έπρεπε να ψάξω για τα νέα εκπληκτικά ευρήματα. Και η αρχαία Αμαθούντα δεν είναι δα και μικρός τόπος, ολόκληρη πολιτεία.
On a tip from the most reliable source, none other than the Archaeological Officer of the Limassol Archaeological Museum, Yiannis Violaris, I grabbed my camera and set out in the middle of our sunny January. So anxious was Ι that I forgot where I should go looking for the new amazing finds.
Πέρασα το εκδοτήριο εισιτηρίων και πήγα κατευθείαν προς την αγορά με τις κολόνες. Δεν άργησα, όμως, να αντιληφθώ ότι εκείνο που έψαχνα δεν μπορούσε να βρίσκεται τόσο χαμηλά. Έτσι έκανα μεταβολή και επέστρεψα στο εκδοτήριο, όπου ο εξυπηρετικός αρχαιοφύλακας με προέτρεψε να ανεβώ στην ακρόπολη του αρχαιολογικού λόφου, αν και εξέφρασε αμφιβολίες αν θα εύρισκα κάτι αξιόλογο.
I went past the ticket office and headed straight for the ancient agora where the familiar columns are still standing. It did not take me long though to realise that what I was after could not be found so low down, so I went back to the entrance where the obliging warden suggested I try the acropolis of the archaeological site, although he very much doubted that I might find anything worthwhile.
Για όσους δεν το ξέρουν, στην ακρόπολη της Αμαθούντας ανεβαίνεις από τα σκαλιά που είναι δίπλα στο δρόμο, εκτός της περιφραγμένης περιοχής, και γι’ αυτό δεν χρειάζεται να πληρώσεις εισιτήριο. Ακόμα κι αν δεν έχεις διάθεση να κάνεις τουρισμό, ή αν έχεις ήδη επισκεφθεί τις αρχαιότητες, ο τόπος είναι ιδανικός για περίπατο και άσκηση, καθώς σε ανεβάζει σ’ ένα ψηλό σημείο απ’ όπου μπορείς να απολαύσεις πανοραμικά τη Λεμεσό προς όλες τις κατευθύνσεις. Πόσο μάλλον όταν μπορεί να αντικρύσεις και κάτι που δεν το περιμένεις.
For those who do not know, the way up to the acropolis of the ancient city of Amathus is by the stone stairs right next to the coastal road, outside the fenced archaeological area and this is why you don’t have to buy a ticket. Even if you do not feel tourist-like or you’ve already visited the antiquities, it is an ideal place for a constitutional walk as it leads to a plateau from where you can enjoy a panoramic view of Limassol in all directions; let alone if you are in for a special treat…
Τα σκαλιά δεν σε πάνε μέχρι την κορφή – αυτό μας έλειπε – αλλά από ένα σημείο και μετά αρχίζουν τα μονοπατάκια μέσα από ξερολιθιές, χαμηλούς θάμνους και άλλη άγρια βλάστηση, που σε προκαλούν και σε προσκαλούν να τα ακολουθήσεις.
The stairs don’t take you right to the top. At some point they leave off and narrow winding footpaths take over, teasing you to follow them through dry stone walls, low vegetation and rocks of all sizes and shapes half buried in the soil.
Και να που κάνω την πρώτη μου ανακάλυψη, αν και όχι τόσο εντυπωσιακή όσο θα περίμενα. Το άγριο κυκλάμινο βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη με τα ραβδωτά, βαθυπράσινα φύλλα και τα ροζ λουλούδια του, αλλά είναι παγιδευμένο ανάμεσα σε αγριότερη βλάστηση που το πνίγει. Το ίδιο και άλλα που βρίσκω πιο πέρα.
And behold, I come across my first find, although less spectacular than I expected it to be. The wild cyclamen with its patterned emerald – green leaves and pink whitish flowers is trapped in a growth wilder than itself that stifles it. So are some others further on.
Επιμένω, όμως, και όσο προχωρώ σε πιο πετρώδες έδαφος η εικόνα αλλάζει. Τα κυκλάμινα πληθαίνουν καθώς τώρα βρίσκονται στο στοιχείο τους, φυτρώνοντας μέσα από τα βράχια, όπως τα συναντά κανείς στην Πάφο, την Κερύνεια και την Καρπασία. Αλλά ακόμα δεν έχω δει τίποτα! Σε λίγο τα βλέπεις να ξεπροβάλλουν μέσα από τα αρχαία ερείπια και τις λιθοδομές της Αμαθούντας, διεκδικώντας κι αυτά τη δική τους θέση στον αρχαιολογικό χώρο.
I persist, however, and the picture changes dramatically as I reach more rocky terrain. The cyclamen now come into their own, sprouting through rock fissures, as they do in Paphos, Kyrenia and the Karpass. But I haven’t seen anything yet! Before long they are shooting through the crevices of the antiquities and seem to claim a place of their own in the archaeological site.
Αρχαία κυκλάμινα, λοιπόν… Ίσως μάλιστα να υπάρχει και κάποια εξήγηση για την παρουσία τους σ΄ ένα αρχαίο τόπο σαν κι αυτό. Όπως μας πληροφορούν δύο τουλάχιστον συγγραφείς του 1ου μ.Χ. αιώνα, ο Λατίνος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και ο Διοσκουρίδης στα συγγράμματά τους, οι στρογγυλοί βολβοί – από το κυκλικό σχήμα των οποίων προέρχεται και η ονομασία Κυκλάμινο – είναι φαρμακεροί (δηλ. δηλητηριώδεις) και φαρμακευτικοί. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, το απόσταγμά τους χρησιμοποιόταν ως δηλητήριο για τα βέλη (ο ίδιος δηλητηριάστηκε από τις αναθυμιάσεις του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.), ενώ ο Διοσκουρίδης μας λέει ότι ήταν αντίδοτο για το δάγκωμα του φιδιού κι ακόμα ότι βοηθούσε στην επιτάχυνση του τοκετού· νοουμένου, βέβαια, ότι η δόση ήταν ελεγχόμενη διαφορετικά μπορούσε να είναι θανατηφόρα. Το εκχύλισμα από τους βολβούς του κυκλάμινου χρησιμοποιείται σήμερα στην ομοιοπαθητική.
‘Ancient’ cyclamen then, why not? Indeed, there could be an explanation for their appearance in such a place. We learn – in Latin and Greek – from at least two savants of antiquity, Pliny the Elder and Dioscourides, that the cycle-shaped tuber that gives the Cyclamen its name, was known in their time for its poisonous and medicinal properties. According to Pliny, its extract was used among other things to make arrowheads more lethal (he himself was poisoned from the fumes of Mount Vesuvius in 79 AD), while Dioskourides tells us that it provided an antidote for snake bites and also helped in speeding up childbirth. Provided of course that the dosage in each case was carefully administered, otherwise it could prove fatal. The essence from the Cyclamen tuber is today used in homeopathy.
Ασφαλώς, οι αρχαίοι κάτοικοι στην Αμαθούντα ή οπουδήποτε αλλού, θα χρειάζονταν αρκετές ποσότητες για να ικανοποιούν τις τόσο μεγάλες και σημαντικές ανάγκες τους, που σίγουρα δεν μπορούσαν να καλύπτονται από μερικά διακοσμητικά φυτά εδώ κι εκεί. Και την πιθανή απάντηση τη βρίσκω κατηφορίζοντας προς τη νοτιοδυτική πλαγιά της ακρόπολης, όπου ξαφνικά οι ομαλές αναβαθμίδες πέρα από τα ερείπια και τα βράχια είναι στρωμένες με χαλιά από κυκλάμινα, έχοντας ως μακρινό φόντο τη θάλασσα της Αμαθούντας!
Surely, sufficient quantities of cyclamen tubers would have been required in order to cover such great and varied needs of the ancient inhabitants, whether in Amathus or elsewhere in the world of antiquity. Coming down the southwestern slope of the acropolis, I feast my eyes on what could probably provide an answer to the question: tier after tier away from the ruins and rocks are strewn with cyclamen in full blossom, having the blue sea of Amathus as a backdrop!
Αντί για ανεμώνες, τους γνωστούς μας λαλέδες που κι αυτοί εμφανίζονται τέτοια εποχή, η φύση εδώ προτιμά τα κυκλάμινα, είτε για δικούς της λόγους είτε γιατί υπάρχει κάποια αλήθεια στην εικασία για τις πρακτικές χρήσεις του καλλωπιστικού αυτού φυτού στην αρχαιότητα. Σ’ αυτές ας προστεθεί και η υπερφυσική διάσταση, αφού οι αρχαίοι πίστευαν ότι το κυκλάμινο διώχνει τα κακά πνεύματα…
This is mainly the season for the anemones – buttercups colloquially – which are more multicoloured and photogenic, but here at Amathus nature seems to prefer cyclamen, whether for her own reasons or because there is some truth in the speculation about the ancient uses of the plant. To these should perhaps be added the superstitious belief of yore that the cyclamen wards off evil spirits…
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΜΑΘΟΥΝΤΑΣ
Του Γιάννη Βιολάρη
Αρχαιολογικού Λειτουργού
Η Αμαθούντα αποτελεί μιαν από τις πιο ενδιαφέρουσες πολιτείες της αρχαίας Κύπρου. Ιδρύεται περί τα τέλη του 11ου αι. π.Χ. στο μέσο της νότιας ακτογραμμής του νησιού, πάνω στη ρότα σημαντικών θαλάσσιων εμπορικών δρόμων που ένωναν το Αιγαίο με τη Συροπαλαιστινιακή ακτή. Έτσι, από νωρίς η Αμαθούντα εντάσσεται σε αυτό το σημαντικό εμπορικό δίκτυο, ενώ η επικράτειά της περιελάμβανε μεγάλη ακτογραμμή και ενδοχώρα, πλούσια σε χαλκό, ξυλεία, εύφορη γη και βοσκοτόπια. Η οικονομική ευρωστία αυτού του αρχαίου κυπριακού βασιλείου, οφείλεται προφανώς σε όλους τους πιο πάνω παράγοντες.
Amathus is one of the most fascinating city-kingdoms of ancient Cyprus. It was founded towards the end of the 11th c. BC in the middle of the southern coastline of the island, on the course of important trading sea-routes linking the Aegean with the Syropalaistinian coast. In this way, Amathus was early placed within this important trading network, while its territory included a long coastline and a large hinterland rich in copper, timber, fertile land and pastures. Its economic robustness was obviously the result of all of the above factors.
Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα τεκμηριώνει ότι η πρωτεύουσα της Αμαθούντας αναπτύχθηκε στις πλαγιές και τους πρόποδες του φυσικά οχυρού λόφου της ακρόπολης. Εκτενείς νεκροπόλεις περιέβαλλαν την πόλη από τα ανατολικά, τα δυτικά και τα βόρεια, ενώ στα νότια βρισκόταν η θάλασσα και το λιμάνι της πόλης. Ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου μπορεί πρώτα να απολαύσει την κάτω πόλη (την ελληνιστική-ρωμαϊκή αγορά και μέρος της παλαιοχριστιανικής πόλης) και μετά να ανεβεί στην ακρόπολη, στην κορυφή της οποίας βρίσκεται το ιερό της Αφροδίτης, ένα από τα σημαντικότερα της αρχαίας Κύπρου. Κατηφορίζοντας από τη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου μπορεί να δει κανείς τα ερείπια του ανακτόρου, καθώς και τα παλαιοχριστιανικά τείχη της πόλης.
Modern archaeological research documents that the capital city of Amathus was developed on the slopes and foothills of the naturally protected hill of the acropolis. The city was encircled by extensive cemeteries from the east, west and north, while at the south, where the sea is, there was the port of the city. The visitor to the site can initially enjoy the lower city (the hellenistic – roman agora and part of the early Christian city) and then ascend the acropolis, on the top of which there is the sanctuary of Aphrodite, one of the most important sanctuaries of ancient Cyprus. While descending the southwestern slope of the hill, one can see the ruins of the palace of the city, as well as its early Christian walls.
Yiannis Violaris
Archaeological Officer
Philippos Stylianou
Journalist
