Σκοτεινός Τουρισμός ή Τουρισμός Θανάτου στην αλυσοδεμένη Αμμόχωστο της τραγωδίας, αλλά και της ελπίδας
Την Παρασκευή 28 Μαρτίου, 2025 στη δημοφιλή εκπομπή του ΡΙΚ1 «ΕΜΕΙΣ ΚΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ», ο εξαίρετος και ξεχωριστός δημοσιογράφος Λουκάς Χάματσος, παρουσίασε ‘ένα αλλιώτικο οδοιπορικό στην κατεχόμενη Αμμόχωστο’, με φιλοξενούμενους τους Γιώργο Μιχαηλίδη και Φοίβο Νικολαΐδη. Παρακολουθείστε στο τέλος το σχετικό βίντεο.
Η πάλαι ποτέ πόλη των πόλεων της Κύπρου, η λαμπερή βασιλεύουσα, η υπερήφανη κοσμοπολίτισσα, η γεμάτη φως και λάμψη γωνιά του νησιού, που κατέληξε σήμερα να είναι το πιο σκοτεινό μέρος της Κύπρου και σε πόλη φάντασμα, με αιωρούμενες τις ψυχές των κατοίκων της, αποθανόντων και ζώντων υπομένει καρτερικά τη λύτρωση. Οι πραγματικοί ιδιοκτήτες της προσμένουν με λαχτάρα την ημέρα που θα την αναστήσουν και την αναδημιουργήσουν ξανά σε μια πόλη πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης, ευημερίας και χαράς για όλους.
Ο Γιώργος Μιχαηλίδης αντιπρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Συγγραφέων & Δημοσιογράφων Τουρισμού, γέννημα θρέμμα της Αμμοχώστου, χρόνια ενεργός στα τουριστικά δρώμενα του τόπου και ο Σουηδός Roland V Andersson, ο οποίος εργαζότανε στη Σουηδική τουριστική εταιρία Trivsel Resor, που έστελνε τουρίστες στην Κύπρο πριν το 1974, περπατούν ξανά στα αγαπημένα μέρη του Βαρωσιού και θυμούνται πρόσωπα, γεγονότα και πράγματα από μια μαγευτική πόλη που κάποτε ήταν πόλος έλξης ντόπιων και ξένων παραθεριστών.
«Ήταν τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου», λέει με έντονο τόνο της φωνής του ο Σουηδός φίλος Roland V Andersson ή “Ρολάνδος Ανδρεάδης” όπως τον φώναζαν χαριτολογώντας οι καλοί του φίλοι Βαρωσιώτες, με τους οποίους διατηρεί ακόμη επαφές.
O Roland V Andersson, αναπολεί με νοσταλγία τις όμορφες εκείνες μέρες. Θυμάται την Αμμόχωστο, μια πόλη που ακόμη τον ελκύει και τον μαγνητίζει έστω και ρημαγμένη όπως είναι, γιατί την έχει στην καρδιά του. Ένα νυχτερινό κέντρο που είχε ανοίξει λίγους μόνο μήνες πριν την καταστροφή ήταν το “Μπουζούκι” στη Λεωφόρο Φραγκλίνου Ρούσβελτ. Τιμής ένεκεν ο Roland V Andersson είχε την κάρτα εισόδου με τον αριθμό ‘1’, την οποία φυλάει μέχρι σήμερα, να του θυμίζει εκείνη την ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του.
Το διεθνές αεροδρόμιο της Λευκωσίας τον Ιούνιο του 1973. Στις πινακίδες πίσω από τα check-in counters φαίνονται τα ονόματα των εταιριών Louis Tourist Agency και της Σουηδικής εταιρίας Trivsel Resor που συνεργάζονταν στη διεκπεραίωση των διατυπώσεων για τις αφίξεις και αναχωρήσεις των ταξιδιωτών της Σουηδικής εταιρίας.
Το φως του ‘νεκρού’ αστεριού -που για την ώρα είναι θαμπό, μουντό και ομιχλώδες- όσα χρόνια κι αν περάσουν, δεν μπορεί, παρά να αντικατασταθεί από ένα νέο δυνατό φως, πιο λαμπερό από τον πρόσκαιρο Σκοτεινό Τουρισμό Θανάτου.
Θυμάται επίσης ότι εδώ τραγούδησαν θρυλικά συγκροτήματα όπως οι ΑΒΒΑ και οι Ισαδόρας. Στο κλαπ αυτό, που ήταν το νούμερο ένα λέει ο Roland Andersson, οργανώναμε ως εταιρία κάθε εβδομάδα το καθιερωμένο πάρτι καλωσορίσματος (welcoming party) των πελατών μας από τη Σουηδία.
Η σουηδική διαφήμιση γράφει: «Η Κύπρος στη Μεσόγειο έχει γίνει αγαπημένος ταξιδιωτικός προορισμός για τους παγωμένους Σουηδούς». Η γυναίκα στη φωτογραφία είναι η Lillemor Varnaba. Ήταν ξεναγός συνεργάτιδα του Roland V Andersson και εργαζόταν κι αυτή στην ίδια τουριστική εταιρία την Trivsel Resor. Η Lillemor παντρεύτηκε τον Σάββα Βαρνάβα, ο οποίος υπήρξε τερματοφύλακας της Νέας Σαλαμίνας καθώς και ο αδελφός του, Βαρνάβας Χριστοφή, ο οποίος θεωρείται εκ των κορυφαίων. Ο Σάββας Βαρνάβα αφού έγινε πρόσφυγας, εγκαταστάθηκε στη Σουηδία, όπου ανέπτυξε σημαντική δράση υπέρ των δικαίων της Κύπρου.
Συναισθήματα πόνου για τους Γιώργο Μιχαηλίδη και Ρόλαντ Άντερσον. Για τους σημερινούς ‘τουρίστες’ όμως της πόλης το περιεχόμενο είναι εντελώς διαφορετικό. Ο Τουρισμός Θανάτου στην Αμμόχωστο δημιουργεί αυτόματα ηθικά διλήμματα για τους ανθρώπους. Η ηθική διάσταση δημιουργείται γιατί δεν υπάρχει ίχνος σεβασμού στους εκτοπισθέντες ιδιοκτήτες, μετατρέποντας την τραγωδία τους σε θέαμα προς κατανάλωση και φτηνής προπαγάνδας.
Με αργά βήματα και βαριά καρδιά το οδυνηρό οδοιπορικό ανάμεσα στα χαλάσματα, τα συντρίμμια και ότι απέμεινε πεισματικά όρθιο. Ένα δύσκολο εγχείρημα, γιατί σε αναγκάζει να ξεφύγεις από τη ζώνη της ανεμελιάς και αναταράζει μέσα σου σύγχρονες έγνοιες και προβληματισμούς. Σε φέρνει αντιμέτωπο με σκληρές αλήθειες για την ανθρωπότητα, την κοινωνία και τον κυνισμό.
Είναι σκληρό να παλεύεις με την πικρή πραγματικότητα που εμφανίζεται μπροστά σου ωμή και προκλητική. Ανελέητα ληστρική και εγκληματική. Ό,τι κι αν αντικρίζεις είναι σαν μια πυρακτωμένη σιδερένια ράβδος, που δεν μπορείς καν να αγγίξεις, που το τίμημα της παζαρεύει με το κόστος της ψυχής! Αλλά και οι αναμνήσεις που είναι τόσο όμορφες σαν ουράνιο τόξο, που δεν μπορείς, να αγγίξεις.Το σκηνικό που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια, του κάθε επισκέπτη, “τουρίστα” συνθέτει μια παράξενη εικόνα αντίθεσης, με τα κατεστραμμένα κτίρια, τα αγριόχορτα και τα ερείπια από τη μια και τους φρεσκο-ασφαλτροστρωμένους δρόμους από την άλλη. Μια τραγική αντίφαση μεταξύ του παρελθόντος και του τραγικού παρόντος, όπου οι έννοιες των πραγμάτων έχουν διαφορετική σημασία.
Εγκαταλειμμένα κτίρια, βουβοί μάρτυρες μιας αλλοτινής εποχής γεμάτης ζωής και χαράς, να ΄ναι “σκυφτά” στην απόλυτη εγκατάλειψη, χωρίς φωνές τριγύρω, χωρίς πουλιά να πετούν, χωρίς μυρωδιές να ευωδιάζουν τον τόπο, μια παράξενη ατμόσφαιρα, άοσμη, άχρωμη και πένθιμη, κάθε άλλο χαρούμενη για ένα ανέμελο “τουρίστα”. Οι εικόνες καταστροφής κάθε άλλο παρά παραπέμπουν σε ‘τουριστική εμπειρία’ ιδιαίτερα, όταν η ιστορία του χώρου είναι μια ανοιχτή πληγή, που ακόμη να κλείσει.
Το καταθλιπτικό σκηνικό παρουσιάζει την ωμή βία, την ακατάσχετη βαρβαρότητα και την εκδικητική μανία αυτών που επιμένουν να λεηλατούν όχι μόνο τις περιουσίες των άλλων, αλλά και την ψυχή τους. Να εγκληματούν και ‘τουριστικά’…
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο Τουρισμός Θανάτου (Θανατουρισμός) ή Σκοτεινός Τουρισμός είναι ο τύπος τουρισμού που περιλαμβάνει επίσκεψη τοποθεσιών, που σχετίζονται με φυσικές καταστροφές, πολέμους, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τραγικά γεγονότα και γενικά τον θάνατο.
Ο Τουρισμός Θανάτου δεν είναι εγγενώς καλός ή κακός. Όλα εξαρτώνται από το πλαίσιο, την πρόθεση και τον σεβασμό με τον οποίο προσεγγίζεται. Αν γίνεται με ευαισθησία, μπορεί να είναι ωφέλιμος. Αν όμως λειτουργεί μόνο ως θέαμα, κερδοσκοπία ή απλή προπαγάνδα, όπως στην περίπτωση της Αμμοχώστου, τότε γίνεται ηθικά προβληματικός και απαράδεκτος. Στην περίπτωση της Αμμοχώστου, δεν έχουμε να κάνουμε με μια ουδέτερη πράξη, αλλά ακόμη μια επιβεβαίωση του τρόπου με τον οποίον σκέφτονται και ενεργούν οι αρχιτέκτονες αυτής της καταστροφής και της ασχήμιας.
Η καρδιά αιμορραγεί, η ψυχή παλεύει σε μαρμαρένιο αλώνι και η σκέψη δεινοπαθεί στους έρημους δρόμους, αναζητώντας τη μόνη λύτρωση, που είναι η επιστροφή. Σκοτεινός Τουρισμός λοιπόν ή κάτι άλλο πιο βαθύ και ύπουλο είναι ο επιδιωκόμενος στόχος;
Το συναίσθημα όταν μπαίνεις σήμερα στην πόλη των Βαρωσίων είναι περίεργο. Αλλά εξ’ ίσου παράξενο είναι και το συναίσθημα όταν φεύγεις από εκεί. Ο νόστος της επιστροφής ανακατεύεται αυθόρμητα με θυμό και οργή όταν φεύγεις από την πόλη. Τα βήματα σου σε παίρνουν σε αναμνήσεις που θέλεις να ξαναζωντανέψεις, να ζήσεις από την αρχή. Τα πάντα γύρω σου σαν μαγεμένες εικόνες που με ένα μαγικό ραβδί λες και θα ζωντανέψουν. Άθελα, αφήνεσαι να ονειρεύεσαι παράτολμα και να βιώνεις την εικονική πραγματικότητά σου… Η καρδιά της πόλης σαν το παλιό ρολόι σταμάτησε το καταραμένο 1974 και από τότε περιμένει καρτερικά να ξεκινήσουν ξανά οι δείχτες του ρολογιού… Στη φωτογραφία από αριστερά: Φώτος Τσίγγης, Γιώργος Μιχαηλίδης, Roland V Andersson και Φοίβος Νικολαΐδης σ’ ένα αλλιώτικο οδοιπορικό.
Κάθε νέα μέρα που ξημερώνει είναι διαφορετική κι ας είναι ο ήλιος και το φεγγάρι τα ίδια. Ο χρόνος κυλάει ασταμάτητα. Σαν χείμαρρος διαγράφει τις στιγμές και επιστρέφει στον ορίζοντα της μνήμης, που ποτέ δεν σβήνει… Κολλημένα τα μάτια, τα αυτιά και οι αισθήσεις, εκεί, που οι μικρές τελείες γίνονται διαχωριστικές γραμμές, κυριεύουν τη σκέψη μας και βασανίζουν την ψυχή μας… Στην άκρη της ιστορίας, του μύθου και της τραγωδίας, τα φώτα έσβησαν βίαια και το όνειρο γίνεται εφιάλτης και η αλήθεια γίνεται ψέμα… Η σκέψη που δεινοπαθεί στους έρημους δρόμους, απελευθερώνεται σε μακρινούς ορίζοντες και αναζητά επίμονα τη μόνη παρηγοριά της επιστροφής, που σαν όραμα, μας οπλίζει με θάρρος, εγκαρτέρηση και αισιοδοξία…
Εκπομπή “Εμείς κι ο Κόσμος μας” με τον Λουκά Χάματσο: Βίντεο
